Zbudowano lapidarium na cmentarzu w Prusach pod Lwowem
W Jampilu (dawne Prusy) pod Lwowem (Ukraina), 25 listopada 2019 roku zakończyła się budowa lapidarium wokół odrestaurowanej w poprzednich latach kaplicy grzebalnej fundacji Zuzanny i Jana Strzembosza z Domajowic.
Lapidarium w Prusach zostało zbudowane z naszej inicjatywy - Towarzystwa Miłośników Kultury Kresowej we Wrocławiu wsparte działaniami przewodniczącego Koła TMKK w Brzegu. Było to priorytetowe zadanie do wykonania w 2019 roku przez nasze Towarzystwo.
Lapidarium w Prusach zostało zbudowane z naszej inicjatywy - Towarzystwa Miłośników Kultury Kresowej we Wrocławiu wsparte działaniami przewodniczącego Koła TMKK w Brzegu. Było to priorytetowe zadanie do wykonania w 2019 roku przez nasze Towarzystwo.
Pierwsze prace w 2019 roku rozpoczęły się dość późno, a spowodowane były brakiem środków finansowych, potrzebnych do rozpoczęcia prac budowlanych na cmentarzu w Prusach.
Głównym wykonawcą lapidarium w Prusach była firma „Mikoluk – Budownictwo i Zabytki” z miejscowości Góra, województwo dolnośląskie. Prace prowadzone były pod nadzorem specjalistów od konserwacji i renowacji zabytków mgr inż. budownictwa Zbigniewa Mikoluka, właściciela firmy oraz Pani mgr inż. budownictwa Michalinę Stopkę , którzy czuwali nad całością prac związanych z przygotowaniem terenu wokół kaplicy oraz zwiezieniem i usadowieniem pomników nagrobnych w lapidarium.
Dokładnie rok temu w listopadzie ubiegłego roku Koło Towarzystwa Miłośników Kultury Kresowej w Brzegu zwróciło się do Zarządu Głównego Towarzystwa we Wrocławiu z wnioskiem, aby wystąpić do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o dofinansowanie II etapu renowacji cmentarza i budowę lapidarium w dawnych Prusach pod Lwowem, co uczyniono.
W połowie 2019 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotr Gliński z pośród 129 podmiotów ubiegających się o dotację, przyznał naszemu Towarzystwu w ramach programu Ochrona Dziedzictwa Kulturowego za Granicą kwotę 40 tyś. zł z przeznaczeniem na wykonanie lapidarium, renowację nagrobka Orlęcia Lwowskiego i dalszą rewaloryzację cmentarza w Prusach.
Celem programu MKiDN jest dążenie do zapewnienia godnego miejsca spoczynku naszym poległym i pomordowanym oraz troska i opieka nad miejscami pochówku znajdującymi się poza granicami kraju.
Towarzystwo wnioskowało o kwotę 100 tyś. złotych, przyznano 40.
Pozostałą kwotę członkowie Towarzystwa musieli zebrać poprzez kwesty i zbiórki publiczne. Podjęto różnorodne działania mające na celu pozyskanie funduszy na ten cel. Na terenie Archidiecezji Wrocławskiej, w kościołach i na cmentarzach, za zezwoleniem Metropolity Wrocławskiego ks. abp Józefa Kupnego, członkowie i wolontariusze Towarzystwa przeprowadzali kwesty, gromadząc tym samym fundusze potrzebne do budowy lapidarium.
W Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji uzyskano zezwolenie na przeprowadzenie zbiórki publicznej (2019/4452/OR).
Kwestowano na większości cmentarzy we Wrocławiu i Brzegu. Zbiórkę funduszy w dniu 31 października na Cmentarzu Komunalnym w Brzegu, organizatora akcji Eugeniusza Szewczuka wspomogli uczniowie klas pierwszych Zespołu Szkół Ekonomicznych przy ul. Jana Pawła II w Brzegu oraz harcerze z 5 Szczepu Drużyn Harcerskich i Zuchowych „Polana” na czele z drużynową dh. Martą Kośny.
Kwestowano także na cmentarzach parafialnych w Dobrzyniu i Szydłowicach, w miejscowościach gdzie po wysiedleniu w 1945 roku zamieszkali byli mieszkańcy Prus.
Obecnie potomkowie byłych mieszkańców Prus i Kamienopola (dawna parafia Prusy) mieszkają na Opolszczyźnie w miejscowościach takich jak: Kruszyna, Prędocin (gm. Skarbimierz), Łąka Prudnicka i Moszczanka (gm. Prudnik), Mikowice i Przeczów (gm. Namysłów), Dobrzyń, Myśliborzyce i Szydłowice (gm. Lubsza), oraz Bierutów i Oleśnica w województwie dolnośląskim.
Zarys prac przy budowie lapidarium obejmował wstępnie wytyczenie terenu wokół odrestaurowanej kaplicy, usunięcie pni, zarośli i chwastów. Zebranie wierzchniej warstwy ziemi na wytyczonym odcinku, ułożenie folii zabezpieczającej przed wzrostem roślin i zasypanie całości pierwszą warstwą grubego kamienia.
Następnie ułożenie kolejnej warstwy folii, zasypanie piaskiem i rozprowadzenie wierzchniej warstwy drobnego kamienia.
Na tak przygotowanym podłożu zaczęto usadawiać zwożone z całego, ponad hektarowego cmentarza, pomniki nagrobne. Plan przewidywał usadowienie w lapidarium około 65 pomników i tablic nagrobnych, które jesienią poprzedniego roku zostały zinwentaryzowane przez przewodniczącego Koła TMKK w Brzegu wraz z wspomagającym go w tych działaniach, byłego wójta gminy Jampil (dawne Prusy) pana Romana Covko, któremu należą się szczere serdeczne podziękowania za czułe serce z jakim podchodzi do wszystkich prac na cmentarzu.
Ze zwożonymi pod kaplicę pomnikami i płytami potrzeba było postępować bardzo ostrożnie, ponieważ większość z nich liczy grubo ponad 80 lat. Czas zrobił swoje, kamień zmurszał, obsypał się, wykruszył.
Większość tablic i krzyży pozostanie bezimienna, albowiem nikt nie jest w stanie niczego z nich odczytać. Ostatecznie w lapidarium stanęło 76 pomników i płyt nagrobnych. Całość obwarowano niewielkim murem tak, by wszystko było widoczne z dalszej odległości, gdyż kaplica wraz z lapidarium leżą na niewielkim wzniesieniu.
Z pośród wielu nagrobków na cmentarzu w Prusach, które nie uległy jeszcze zniszczeniu, na uwagę zasługują dwa pomniki. Pierwszy to grób Agnieszki Mykita zd. Kowalska urodzonej w 1896 roku, obrończyni Lwowa, która padła ofiarą ukraińskich granatów 15 maja 1919 roku, na trzy dni przed zakończeniem oblężenia Lwowa.
Wobec ofensywy Wojska Polskiego wojska ukraińskie zakończyły oblężenie i wycofały się 22 maja 1919 roku. Obrona Lwowa była jednym z frontów wojny polsko – ukraińskiej (1918 – 1919) w której walczyli polscy mieszkańcy Lwowa, w tym młodzież, nazwana później Orlętami Lwowskimi. Ten nagrobek został pieczołowicie odrestaurowany.
Drugi to zdewastowany wiekiem i warunkami atmosferycznymi grób i pomnik właściciela dóbr ziemskich Jakuba Józefa Lewakowskiego, zmarłego w 64 roku życia w dniu 5 lipca 1855 roku. W dalszym ciągu poszukujemy potomków rodziny zmarłego ziemianina pochowanego na cmentarzu w Prusach.
Późniejsi potomkowie rodziny wymienionego zamieszkiwali w majątku ziemskim Snopków powiat Lwów, po wojnie zaś losy skierowały ich do Krakowa. Większość z nich pochowana jest w Krakowie, cmentarz na Rakowicach.
Na cmentarzu w Prusach w należytym stanie zachowały się pomniki nagrobne Piotra Ostrowskiego, Bartłomieja i Marii Dyda, Kazimierza Worożańskiego, Piotra Preisa, Marii Raszczyszyn, Rozalii Koziarskiej, Józefa Drozda i Szczepana Łuczko - byłych gospodyń i gospodarzy z Prus.
Z nowych nagrobków jakie usadowiono w zbudowanym lapidarium, to nagrobek Piotra Smoka, który zginął tragicznie pod koniec 1944 roku na ulicy Łyczakowskiej we Lwowie, przejechany przez sowieckich żołnierzy oraz tablica nagrobna przodków Kazimierza Szostaka z Dobrzynia (poświęcona przodkom rodziny: Szostak, Dorociak i Raszczyszyn).
Całość zbudowanego lapidarium wieńczy pamiątkowa tablica z krzyżem wykutym w granicie o treści;
„ W tej ziemi spoczywają byli mieszkańcy Prus i Kamienopola zamieszkujący te ziemie od XV wieku do 1945 roku. Niech spoczywają w spokoju.
Dla upamiętnienia i ocalenia od zapomnienia, wykonano tę kwaterę w której zgromadzono ostatnie ocalałe pomniki z ich mogił.
Kwaterę wykonano z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Kultury Kresowej we Wrocławiu oraz Towarzystwa Miłośników Prus Lwowskich w Brzegu, środkami finansowymi Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie.
Prusy - Jampil 2019 rok
tekst i zdjęcia:
Eugeniusz Szewczuk
Głównym wykonawcą lapidarium w Prusach była firma „Mikoluk – Budownictwo i Zabytki” z miejscowości Góra, województwo dolnośląskie. Prace prowadzone były pod nadzorem specjalistów od konserwacji i renowacji zabytków mgr inż. budownictwa Zbigniewa Mikoluka, właściciela firmy oraz Pani mgr inż. budownictwa Michalinę Stopkę , którzy czuwali nad całością prac związanych z przygotowaniem terenu wokół kaplicy oraz zwiezieniem i usadowieniem pomników nagrobnych w lapidarium.
Dokładnie rok temu w listopadzie ubiegłego roku Koło Towarzystwa Miłośników Kultury Kresowej w Brzegu zwróciło się do Zarządu Głównego Towarzystwa we Wrocławiu z wnioskiem, aby wystąpić do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o dofinansowanie II etapu renowacji cmentarza i budowę lapidarium w dawnych Prusach pod Lwowem, co uczyniono.
W połowie 2019 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotr Gliński z pośród 129 podmiotów ubiegających się o dotację, przyznał naszemu Towarzystwu w ramach programu Ochrona Dziedzictwa Kulturowego za Granicą kwotę 40 tyś. zł z przeznaczeniem na wykonanie lapidarium, renowację nagrobka Orlęcia Lwowskiego i dalszą rewaloryzację cmentarza w Prusach.
Celem programu MKiDN jest dążenie do zapewnienia godnego miejsca spoczynku naszym poległym i pomordowanym oraz troska i opieka nad miejscami pochówku znajdującymi się poza granicami kraju.
Towarzystwo wnioskowało o kwotę 100 tyś. złotych, przyznano 40.
Pozostałą kwotę członkowie Towarzystwa musieli zebrać poprzez kwesty i zbiórki publiczne. Podjęto różnorodne działania mające na celu pozyskanie funduszy na ten cel. Na terenie Archidiecezji Wrocławskiej, w kościołach i na cmentarzach, za zezwoleniem Metropolity Wrocławskiego ks. abp Józefa Kupnego, członkowie i wolontariusze Towarzystwa przeprowadzali kwesty, gromadząc tym samym fundusze potrzebne do budowy lapidarium.
W Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji uzyskano zezwolenie na przeprowadzenie zbiórki publicznej (2019/4452/OR).
Kwestowano na większości cmentarzy we Wrocławiu i Brzegu. Zbiórkę funduszy w dniu 31 października na Cmentarzu Komunalnym w Brzegu, organizatora akcji Eugeniusza Szewczuka wspomogli uczniowie klas pierwszych Zespołu Szkół Ekonomicznych przy ul. Jana Pawła II w Brzegu oraz harcerze z 5 Szczepu Drużyn Harcerskich i Zuchowych „Polana” na czele z drużynową dh. Martą Kośny.
Kwestowano także na cmentarzach parafialnych w Dobrzyniu i Szydłowicach, w miejscowościach gdzie po wysiedleniu w 1945 roku zamieszkali byli mieszkańcy Prus.
Obecnie potomkowie byłych mieszkańców Prus i Kamienopola (dawna parafia Prusy) mieszkają na Opolszczyźnie w miejscowościach takich jak: Kruszyna, Prędocin (gm. Skarbimierz), Łąka Prudnicka i Moszczanka (gm. Prudnik), Mikowice i Przeczów (gm. Namysłów), Dobrzyń, Myśliborzyce i Szydłowice (gm. Lubsza), oraz Bierutów i Oleśnica w województwie dolnośląskim.
Zarys prac przy budowie lapidarium obejmował wstępnie wytyczenie terenu wokół odrestaurowanej kaplicy, usunięcie pni, zarośli i chwastów. Zebranie wierzchniej warstwy ziemi na wytyczonym odcinku, ułożenie folii zabezpieczającej przed wzrostem roślin i zasypanie całości pierwszą warstwą grubego kamienia.
Następnie ułożenie kolejnej warstwy folii, zasypanie piaskiem i rozprowadzenie wierzchniej warstwy drobnego kamienia.
Na tak przygotowanym podłożu zaczęto usadawiać zwożone z całego, ponad hektarowego cmentarza, pomniki nagrobne. Plan przewidywał usadowienie w lapidarium około 65 pomników i tablic nagrobnych, które jesienią poprzedniego roku zostały zinwentaryzowane przez przewodniczącego Koła TMKK w Brzegu wraz z wspomagającym go w tych działaniach, byłego wójta gminy Jampil (dawne Prusy) pana Romana Covko, któremu należą się szczere serdeczne podziękowania za czułe serce z jakim podchodzi do wszystkich prac na cmentarzu.
Ze zwożonymi pod kaplicę pomnikami i płytami potrzeba było postępować bardzo ostrożnie, ponieważ większość z nich liczy grubo ponad 80 lat. Czas zrobił swoje, kamień zmurszał, obsypał się, wykruszył.
Większość tablic i krzyży pozostanie bezimienna, albowiem nikt nie jest w stanie niczego z nich odczytać. Ostatecznie w lapidarium stanęło 76 pomników i płyt nagrobnych. Całość obwarowano niewielkim murem tak, by wszystko było widoczne z dalszej odległości, gdyż kaplica wraz z lapidarium leżą na niewielkim wzniesieniu.
Z pośród wielu nagrobków na cmentarzu w Prusach, które nie uległy jeszcze zniszczeniu, na uwagę zasługują dwa pomniki. Pierwszy to grób Agnieszki Mykita zd. Kowalska urodzonej w 1896 roku, obrończyni Lwowa, która padła ofiarą ukraińskich granatów 15 maja 1919 roku, na trzy dni przed zakończeniem oblężenia Lwowa.
Wobec ofensywy Wojska Polskiego wojska ukraińskie zakończyły oblężenie i wycofały się 22 maja 1919 roku. Obrona Lwowa była jednym z frontów wojny polsko – ukraińskiej (1918 – 1919) w której walczyli polscy mieszkańcy Lwowa, w tym młodzież, nazwana później Orlętami Lwowskimi. Ten nagrobek został pieczołowicie odrestaurowany.
Drugi to zdewastowany wiekiem i warunkami atmosferycznymi grób i pomnik właściciela dóbr ziemskich Jakuba Józefa Lewakowskiego, zmarłego w 64 roku życia w dniu 5 lipca 1855 roku. W dalszym ciągu poszukujemy potomków rodziny zmarłego ziemianina pochowanego na cmentarzu w Prusach.
Późniejsi potomkowie rodziny wymienionego zamieszkiwali w majątku ziemskim Snopków powiat Lwów, po wojnie zaś losy skierowały ich do Krakowa. Większość z nich pochowana jest w Krakowie, cmentarz na Rakowicach.
Na cmentarzu w Prusach w należytym stanie zachowały się pomniki nagrobne Piotra Ostrowskiego, Bartłomieja i Marii Dyda, Kazimierza Worożańskiego, Piotra Preisa, Marii Raszczyszyn, Rozalii Koziarskiej, Józefa Drozda i Szczepana Łuczko - byłych gospodyń i gospodarzy z Prus.
Z nowych nagrobków jakie usadowiono w zbudowanym lapidarium, to nagrobek Piotra Smoka, który zginął tragicznie pod koniec 1944 roku na ulicy Łyczakowskiej we Lwowie, przejechany przez sowieckich żołnierzy oraz tablica nagrobna przodków Kazimierza Szostaka z Dobrzynia (poświęcona przodkom rodziny: Szostak, Dorociak i Raszczyszyn).
Całość zbudowanego lapidarium wieńczy pamiątkowa tablica z krzyżem wykutym w granicie o treści;
„ W tej ziemi spoczywają byli mieszkańcy Prus i Kamienopola zamieszkujący te ziemie od XV wieku do 1945 roku. Niech spoczywają w spokoju.
Dla upamiętnienia i ocalenia od zapomnienia, wykonano tę kwaterę w której zgromadzono ostatnie ocalałe pomniki z ich mogił.
Kwaterę wykonano z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Kultury Kresowej we Wrocławiu oraz Towarzystwa Miłośników Prus Lwowskich w Brzegu, środkami finansowymi Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie.
Prusy - Jampil 2019 rok
tekst i zdjęcia:
Eugeniusz Szewczuk
Artykuł przeczytano 1817 razy