Ikony Matki Bożej
Anna Małgorzata Budzińska
Sierpień w kościele katolickim to miesiąc maryjny. W prawosławiu również świętuje się w sierpniu Uspienije Preswiatoj Bohorodicy, czyli Zaśnięcie Najświętszej Bogurodzicy.
Jest kilka rodzajów ikon Matki Bożej. Malowałam różne z nich. Największą popularnością cieszą się te, które przedstawiają Maryję- Matkę Bożą tzw. „Eleusa”, czyli czuła i miłosierna, nazywana na Rusi „Umilenije”, natomiast w greckim wariancie te ikony nazywane były „Glykofilusa” – czyli słodki pocałunek.
1. Matka Boża Włodzimierska
Sierpień w kościele katolickim to miesiąc maryjny. W prawosławiu również świętuje się w sierpniu Uspienije Preswiatoj Bohorodicy, czyli Zaśnięcie Najświętszej Bogurodzicy.
Jest kilka rodzajów ikon Matki Bożej. Malowałam różne z nich. Największą popularnością cieszą się te, które przedstawiają Maryję- Matkę Bożą tzw. „Eleusa”, czyli czuła i miłosierna, nazywana na Rusi „Umilenije”, natomiast w greckim wariancie te ikony nazywane były „Glykofilusa” – czyli słodki pocałunek.
1. Matka Boża Włodzimierska
Bogurodzica nachyla się nad Dzieciątkiem, a mały Jezus obejmuje Ją. Te dwie postaci przytulają się i dotykają policzkami.
Na pierwszy rzut oka wydaje się to po prostu sielskim, wzruszającym obrazkiem. Jednak jest to ikona, więc w tej kompozycji zamknięta jest głęboka idea teologiczna: Bogurodzica ukazana jest nie tylko jako Matka tuląca Syna, ale i jako symbol duszy znajdującej się w bliskim kontakcie z Bogiem. Ta ikona należy do najbardziej mistycznych typów ikon maryjnych.
Do takich właśnie ikon zaliczamy między innymi M.B. „Włodzimierską”, a także „ Donską” , „Fiodorowską”, „Jarosławską” i „Korsuńską”.
2. Matka Boża Korsuńska
Prawdziwa ikona Maryi, niezależnie od typu to nie obraz naturalistyczny czy renesansowy, który przedstawia Ją jako piękną kobietę z cudownym dziecięciem, ale obraz, który ukazuje Jej tajemnicę, a więc prowadzi chrześcijanina do poznania i miłości Syna, Ducha i Ojca.
Drugim typem ikon Matki Bożej na ikonach jest „Hodegetria” – to znaczy wskazująca drogę.
Na takiej ikonie Maria trzyma na ramieniu małego Jezusa. Matka i Dzieciatko nie patrzą na siebie, lecz na wprost, na stojącego przed ikoną widza. Prawą ręka Maria wskazuje na Jezusa, jakby tym gestem chciała powiedzieć : „Oto droga, która winniście podążać”.
Jezus trzyma zwój, na którym być może zapisane jest to wszystko, co mógłby powiedzieć, lecz on milczy- jedynie spogląda. Prawicą wykonuje gest błogosławieństwa.
3.Matka Boża Gruzińska
Gdy oglądający napotyka dziecięce a zarazem dojrzałe spojrzenie Jezusa, widzi w Nim drogę wiary, nadziei i miłości i jeszcze głębiej zapada się w tajemnicę istnienia. Tym co uderza w tej ikonie jest majestatyczność i dostojność, które emanują z obydwu postaci.
Ikona Matki Bożej nie ilustruje uczuć miedzy Matką i Synem, lecz objawia Ich istotę. Maria jest na usługach Syna, którego daje i ukazuje światu, a On jawi się jako droga.
Do najbardziej znanych wariantów Hodegetrii należą: „Smoleńska”, „Iwerska”, „Tychwińska”, „Gruzińska”, „Kazańska”, a także „Częstochowska” oraz wiele innych.
4.Matka Boża Częstochowska
Zaliczyłabym też do tej kategorii bardzo popularny wizerunek M.B. Nieustającej Pomocy.
O tej ikonie pisałam już szerzej przy okazji omawiania pisania i czytania ikon:
https://www.kresowianie.info/artykuly,n236,ikona_matki_bozej_nieustajacej_pomocy_poczitanije.html
5.Matka Boża Nieustającej Pomocy
I jeszcze inny typ wizerunku Marii to „Orantka”, modląca się.
6.Matka Boża Niewyczerpany Kielich
Ikona Matki Bożej „Niewyczerpany Kielich” jest jedną z cudownych ikon Bożej Rodzicielki typu Oranta. Ikona przedstawia Matkę Bożą z dłońmi wzniesionymi w górę w geście modlitewnym. Przed nią znajduje się złoty kielich, z którego wyłania się postać Dzieciątka Jezus w podobnym geście, jak matka. Dzieciątko jest przedstawione w kielichu, symbolizującym nieskończoną moc ofiary Chrystusa.
Rysy twarzy Chrystusa- Emmanuela (Bóg z nami) to nie rysy dziecka, ale człowieka dorosłego, króla. Również gest błogosławieństwa, którego udziela podkreśla Jego bosko- ludzką naturę.
Przedstawiłam tu główne typy ikon maryjnych. Trzeba jeszcze wspomnieć o ikonach obrazujących życie Marii, takich jak Narodziny, Wprowadzenie do świątyni, Zwiastowanie czy Zaśnięcie.
7.Zwiastowanie
8. Zaśnięcie
Matka Boga jest też obecna na ikonach chrystusowych, na przykład na ikonie Bożego Narodzenia, Ofiarowania w świątyni, czy Wniebowstąpienia.
9.Boże Narodzenie
10. Ofiarowanie w świątyni
Wszystkie ikony, także maryjne, pomimo swojej różnorodności, malowane są według pewnego kanonu. Myśląc o kanonie często ludzie popadają w zgubny formalizm, głosząc, że ikonę należy malować tylko w odwieczny sposób, według starego wzoru.
Jednak wiemy, że każda ikona nawet na ten sam temat może posiadać wiele odmian, wersji, wariacji, które zmieniają się na przestrzeni wieków i kultur. W zależności od epoki, przestrzeni geograficznej czy nurtu artystycznego jakiś wariant może dominować, a wybór jest subiektywny.
Jednak ikona nie poszła w stronę zachodniego poszukiwania doskonałej formy, linii, kompozycji. Ikona idzie raczej w głąb, penetruje tajemnice symbolu, znaczenie koloru i tajniki operowania światłem, tak by ukazać misterium w naturze, w ludzkich obliczach i strojach, w przedmiotach i budynkach.
Istnieją też ikony maryjne, których nie da się zaklasyfikować do jakiegoś opisanego typu. Mam też kilka takich w moim dorobku.
11. Pneumatofora- Maria z Duchem Świętym
12,13. Maria z Dzieciątkiem
14. M.B. Sobieskiego
15. M.B. i Jezus
Opracowując temat wykorzystałam zdjęcia własnych ikon i wiadomości z książek :
„Blask ikon” Maciej Bielawski
„Świat ikony” Irina Jazykowa
„Życie Maryi w ikonach” pod redakcją Giovannego Parravicini
Na pierwszy rzut oka wydaje się to po prostu sielskim, wzruszającym obrazkiem. Jednak jest to ikona, więc w tej kompozycji zamknięta jest głęboka idea teologiczna: Bogurodzica ukazana jest nie tylko jako Matka tuląca Syna, ale i jako symbol duszy znajdującej się w bliskim kontakcie z Bogiem. Ta ikona należy do najbardziej mistycznych typów ikon maryjnych.
Do takich właśnie ikon zaliczamy między innymi M.B. „Włodzimierską”, a także „ Donską” , „Fiodorowską”, „Jarosławską” i „Korsuńską”.
2. Matka Boża Korsuńska
Prawdziwa ikona Maryi, niezależnie od typu to nie obraz naturalistyczny czy renesansowy, który przedstawia Ją jako piękną kobietę z cudownym dziecięciem, ale obraz, który ukazuje Jej tajemnicę, a więc prowadzi chrześcijanina do poznania i miłości Syna, Ducha i Ojca.
Drugim typem ikon Matki Bożej na ikonach jest „Hodegetria” – to znaczy wskazująca drogę.
Na takiej ikonie Maria trzyma na ramieniu małego Jezusa. Matka i Dzieciatko nie patrzą na siebie, lecz na wprost, na stojącego przed ikoną widza. Prawą ręka Maria wskazuje na Jezusa, jakby tym gestem chciała powiedzieć : „Oto droga, która winniście podążać”.
Jezus trzyma zwój, na którym być może zapisane jest to wszystko, co mógłby powiedzieć, lecz on milczy- jedynie spogląda. Prawicą wykonuje gest błogosławieństwa.
3.Matka Boża Gruzińska
Gdy oglądający napotyka dziecięce a zarazem dojrzałe spojrzenie Jezusa, widzi w Nim drogę wiary, nadziei i miłości i jeszcze głębiej zapada się w tajemnicę istnienia. Tym co uderza w tej ikonie jest majestatyczność i dostojność, które emanują z obydwu postaci.
Ikona Matki Bożej nie ilustruje uczuć miedzy Matką i Synem, lecz objawia Ich istotę. Maria jest na usługach Syna, którego daje i ukazuje światu, a On jawi się jako droga.
Do najbardziej znanych wariantów Hodegetrii należą: „Smoleńska”, „Iwerska”, „Tychwińska”, „Gruzińska”, „Kazańska”, a także „Częstochowska” oraz wiele innych.
4.Matka Boża Częstochowska
Zaliczyłabym też do tej kategorii bardzo popularny wizerunek M.B. Nieustającej Pomocy.
O tej ikonie pisałam już szerzej przy okazji omawiania pisania i czytania ikon:
https://www.kresowianie.info/artykuly,n236,ikona_matki_bozej_nieustajacej_pomocy_poczitanije.html
5.Matka Boża Nieustającej Pomocy
I jeszcze inny typ wizerunku Marii to „Orantka”, modląca się.
6.Matka Boża Niewyczerpany Kielich
Ikona Matki Bożej „Niewyczerpany Kielich” jest jedną z cudownych ikon Bożej Rodzicielki typu Oranta. Ikona przedstawia Matkę Bożą z dłońmi wzniesionymi w górę w geście modlitewnym. Przed nią znajduje się złoty kielich, z którego wyłania się postać Dzieciątka Jezus w podobnym geście, jak matka. Dzieciątko jest przedstawione w kielichu, symbolizującym nieskończoną moc ofiary Chrystusa.
Rysy twarzy Chrystusa- Emmanuela (Bóg z nami) to nie rysy dziecka, ale człowieka dorosłego, króla. Również gest błogosławieństwa, którego udziela podkreśla Jego bosko- ludzką naturę.
Przedstawiłam tu główne typy ikon maryjnych. Trzeba jeszcze wspomnieć o ikonach obrazujących życie Marii, takich jak Narodziny, Wprowadzenie do świątyni, Zwiastowanie czy Zaśnięcie.
7.Zwiastowanie
8. Zaśnięcie
Matka Boga jest też obecna na ikonach chrystusowych, na przykład na ikonie Bożego Narodzenia, Ofiarowania w świątyni, czy Wniebowstąpienia.
9.Boże Narodzenie
10. Ofiarowanie w świątyni
Wszystkie ikony, także maryjne, pomimo swojej różnorodności, malowane są według pewnego kanonu. Myśląc o kanonie często ludzie popadają w zgubny formalizm, głosząc, że ikonę należy malować tylko w odwieczny sposób, według starego wzoru.
Jednak wiemy, że każda ikona nawet na ten sam temat może posiadać wiele odmian, wersji, wariacji, które zmieniają się na przestrzeni wieków i kultur. W zależności od epoki, przestrzeni geograficznej czy nurtu artystycznego jakiś wariant może dominować, a wybór jest subiektywny.
Jednak ikona nie poszła w stronę zachodniego poszukiwania doskonałej formy, linii, kompozycji. Ikona idzie raczej w głąb, penetruje tajemnice symbolu, znaczenie koloru i tajniki operowania światłem, tak by ukazać misterium w naturze, w ludzkich obliczach i strojach, w przedmiotach i budynkach.
Istnieją też ikony maryjne, których nie da się zaklasyfikować do jakiegoś opisanego typu. Mam też kilka takich w moim dorobku.
11. Pneumatofora- Maria z Duchem Świętym
12,13. Maria z Dzieciątkiem
14. M.B. Sobieskiego
15. M.B. i Jezus
Opracowując temat wykorzystałam zdjęcia własnych ikon i wiadomości z książek :
„Blask ikon” Maciej Bielawski
„Świat ikony” Irina Jazykowa
„Życie Maryi w ikonach” pod redakcją Giovannego Parravicini
Artykuł przeczytano 8499 razy