Wróćmy do narodzin. Wprawdzie tradycja ludowa w różnych krajach różnie to przedstawiała, ale fakt narodzin pozostawał faktem, choć różnie interpretowanym. Na przykład katolikom w Polsce miejsce narodzin Jezusa kojarzyło się najczęściej ze żłóbkiem, zimnem i śniegiem.


stajenka w śniegu

W całej Europie była to raczej uboga szopka niż grota, no i zwierzęta.


szopka prowansalska


szopka w Neapolu


szopka rosyjska

A na przykład na Syberii? Może było tak?


szopka syberyjska

Nawet dzisiaj też tak bywa– stajenka z drewna, często jeszcze w otoczeniu naszych gór, a często też i ze śniegiem- no bo przecież grudzień, zima a biedne dzieciątko marznie bez kołderki przykryte tylko siankiem i chustą Marii. Przenosi się własne doświadczenia i dopasowuje do sytuacji narodzin. Nic bardziej mylnego.

Teraz już nawet dzieci wiedzą, że w Betlejem zimy są łagodne, że śnieg nie zakrywa tam świata, że stajenka mogła być w grocie skalnej, a Jezusek przykryty siankiem i chustą wcale nie marzł. Kiedyś zaś wszystko dopasowywano do ludowych wyobrażeń.


szopka polska

Być może Jezus urodził się w takim namiocie, lub w takim mieście:


w pustynnym kraju

Podobnie jest z ucieczką Świętej Rodziny do Egiptu. Mało u nas wiadomo o tej podróży, przekazy milczą ( z małymi wyjątkami) o latach dzieciństwa Jezusa. A może warto przyjrzeć się lepiej śladom tej wędrówki, może warto przybliżyć naszym rodakom sytuację w Egipcie w owych czasach? Może Egipt nie był takim „domem niewoli” jak sobie wyobrażamy?

Najpierw historia Mojżesza: Bóg pomógł mu wywieźć lud „z ziemi egipskiej, z domu niewoli”...- tak jest w Dekalogu: „Jam jest Pan, Bóg twój, którym cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli”.

A może to było pokojowe wyjście, za aprobatą i pomocą faraona? Może Hebrajczycy nie byli tam niewolnikami, lecz pełnoprawnymi członkami dobrze funkcjonującego społeczeństwa, w którym respektowane były prawa różnych nacji? Historia potwierdza tę tezę. Egipt był potężnym, rozwijającym się państwem i potrzebował robotników, przybywali więc tam emigranci z różnych stron.
A jak było z ucieczką do Egiptu? Gdyby to był taki dom niewoli, gdyby Świętej Rodzinie coś tam groziło to przecież nie zdecydowaliby się podążać tam z maleństwem- ani Józef, ani Maria nie narażaliby Dzieciatka.

Już dużo wcześniej starożytny Egipt stanowił doskonałe miejsce dla zbiegów Palestyny, decydujących się na dobrowolną banicję ze względów polityczno-ekonomicznych. Uciekali tam wrogowie Salomona Hadad i Jeroboam, prawdomówny prorok Uriasz i wierny ludowi Jeremiasz, oraz wielu innych.

W Egipcie szukali wsparcia dotknięci ciężką klęską głodu, Abraham i synowie Jakuba, sprzedany przez swoich braci Józef dotarł tam nieco wcześniej. Wkrótce potem cała rodzina Jakuba osiedliła się w kraju faraonów, pozostając w nim przez czterysta lat, aż do chwili słynnego „exodusu” pod wodzą Mojżesza.

Również Maryja i Józef z maleńkim Jezusem kilkanaście wieków później udali się na przymusową emigrację do Egiptu uciekając przed krwawym Herodem. Dla nich Egipt był wybawieniem i ratunkiem, a nie „domem niewoli” .

Miałam kiedyś okazję podróżować po Egipcie. Zauważyłam, że turyści zwiedzają i zachwycają się głównie piramidami, świątyniami starożytnymi, grobowcami faraonów, odwiedzają też meczety a zapominają o związkach tego kraju z historią biblijną. A przecież jest to również Ziemia Święta, stąd właśnie Bóg wezwał swego Syna aby rozpoczął dzieło zbawienia ludzkości.
W Jordanii, w Madabie jest słynna mozaika przedstawiająca Ziemię Świętą- obejmuje ona również Egipt. Mozaika pochodzi z VI wieku i jest najstarszą zachowaną mapą Ziemi Świętej.


mapa mozaiki z Madaby

Źródła literackie, mówiące o pobycie Świętej Rodziny w Egipcie, zaliczają się do gatunku literatury apokryficznej i liturgicznej. Chrześcijanie egipscy to Koptowie i to oni właśnie kultywują wspomnienia przebywania i wędrówki małego Jezusa, Maryi i Józefa nad Nilem.

Kościół koptyjski jest najbliższy cerkwi prawosławnej. Ma podobny obrządek, a ikony też stanowią ważny jego element. Za założyciela swojego kościoła Koptowie uważają św. Marka, który miał przybyć do Egiptu około roku 40.

Dziś, ten kościół o obrządku wschodnim posiada swego niezależnego patriarchę, bogatą obrzędowość i własny język liturgii - arabski i częściowo koptyjski.

Dużą rolę odegrały także Sinassarium, kalendarz liturgiczny kościoła egipskiego (VIII-XIV w.), zawierający wspomnienie przybycia Świętej Rodziny do Egiptu, które stało się świętem własnym Koptów.

Ponadto istnieje cały szereg świadectw i lokalnych tradycji przekazanych przez chrześcijańskich pielgrzymów i pisarzy muzułmańskich oraz te kultywowane po dzień dzisiejszy przez ludność miejsc, w których pozostaje wiecznie żywe wspomnienie przejścia Świętej Rodziny. W wielu miejscach można znaleźć takie przedstawienia:


Święta Rodzina na ikonach egipskich

Nawet jeśli są to tylko ludowe przekazy to jednak zasługują na uwagę wielkim przywiązaniem koptyjskich chrześcijan do ich rodzimych tradycji, dzięki którym mogli oni przetrwać ciężkie chwile „potopu” muzułmańskiego. Dzisiaj koptyjscy duchowni opowiadają te historie młodym:


Ewangelista Mateusz tak opisuje początek ucieczki: "A gdy oni odeszli, oto Anioł Pański ukazał się we śnie Józefowi; wstań, weź dziecię oraz matkę jego i uchodź do Egiptu, a bądź tam dopóki ci nie powiem, albowiem Herod będzie poszukiwał dziecięcia, aby go zgładzić. Wstał więc i wziął dziecię oraz matkę jego w nocy i udał się do Egiptu" (Mt 2, 13 - 14).

Generalnie wśród Koptów rozpowszechniła się opinia , że Jezus przebywał na ich ziemi ponad dwa lata. Główne miejsca będące w centrum uwagi tradycji, to Matarǐah, Babylon (Stary Kair), Ashmunaim i El-Qusijah. Wydaje się prawdopodobne, że Święta Rodzina mogła zobaczyć również pustynną dolinę Wadi en-Natrûn – na której w przyszłości rozkwitło życie monastyczne – w okolicach miasta Terrânah.

Ewangelia Pseudo-Mateusza tak opisuje przebieg marszu:
„Lwy i gepardy wielbiły Jezusa i przyłączyły się do nich na pustyni; gdziekolwiek szli Józef z Maryją, wyprzedzały ich wskazując drogę i nisko chyląc głowy …. Lwy kroczyły razem z wołami, osłami i zwierzętami jucznymi, które niosły niezbędne rzeczy, i chociaż przebywały razem, nie czyniły nikomu krzywdy, lecz pozostawały łagodne pośród owiec i baranów .”


egipski osiołek

Jeśli chcemy odwiedzić któreś z ważnych miejsc leżących na trasie podróży św. Rodziny, to najłatwiej będzie dotrzeć do kościoła św. Sergiusza (Abu Sarga) w Starym Kairze. Budynek wznosi się nad grotą, w której przez jakiś czas mieli chronić się rodzice z małym Jezusem. Można i dziś zejść schodkami do tej groty:

grota pod Abu Sarga

W innym miejscu, w dzielnicy Matariah Arabska Ewangelia Dziecięctwa wspomina:

Święta Rodzina udała się do sykomory, która dzisiaj nosi nazwę Matarea. Pan Jezus sprawił, że wytrysnęło tutaj źródło, w którym Panna Maryja wyprała Jego koszulkę. Od potu, który z niej się wydobył, pochodzi balsam tego regionu” Po drzewach balsamowych nie ma dzisiaj śladu. Przez długie wieki były one sadzone w Matarîah a stąd przeszczepione do Mekki, gdzie był bardziej sprzyjający klimat.

W Hârat Zuwaila, na północny wschód od Kairu, lokalna tradycja wskazuje źródło, z którego Jezus i Maryja zaczerpnęli wody do picia. Znajduje się tutaj kościół poświęcony Maryi Dziewicy, który przez kilka wieków służył jako kościół patriarchalny Kairu (XIV-XVII w). Dla Koptów, jest ot jeden z najbardziej uczęszczanych ośrodków pielgrzymkowych, które miały przywilej goszczenia Świętej Rodziny.

Mapka wędrówki Świętej Rodziny przez Egipt wygląda tak:


mapka podróży Św. Rodziny

Warto w Egipcie odwiedzić również niektóre z tych miejsc, nie tylko hotelowe plaże i piramidy.
Po powrocie z Egiptu namalowałam ikony zainspirowane koptyjskimi wzorami, przedstawiam kolejną:


ikona Św. Rodziny w Egipcie

Korzystałam z materiałów :
http://forumdlazycia.wordpress.com/2013/01/11/ucieczka-do-egiptu-daniel-chrupcala-ofm/ ZIEMIA ŚWIĘTA; Rok V (17) 1999: Egeria; s. II- VIII – specjalnie dla pielgrzymów i czytelników „Ziemi Świętej” o podróży Świętej Rodziny do Egiptu.