Ikony w Bizancjum tworzono posługując się też złotem i emalią.

Jednakże ulubioną techniką w sztuce chrześcijaństwa wschodniego była tempera sporzą¬dzona z barwnych minerałów. Stosowano ją w malowidłach naściennych i malowidłach na desce.

Po osłabieniu roli Bizancjum, to znaczy po zdobyciu przez Turków Konstantynopola w 1453 roku, rozwijały się ośrodki malarstwa ikon.

Znane są wielkie centra artystyczne, jak Konstantynopol, Saloniki (Sołuń), Athos, Kreta, Cypr, Ochryda, Presław, klasztor Rylski, Tyrnowo, Neseber, Secz, Woroneż, Kijów, Nowogród, Psków, Moskwa, z takimi wybitnymi twórcami z późniejszego okresu, jak Teofan Grek, Andriej Rublow, Daniło Czornyj, Longin, Dragomir Zagrufal, Alimpij i inni.

Najsłynniejszym bizantyjskim malarzem ikon był Teofan Grek, który tworzył też potem na Rusi.

Teofan Grek żył i działał na przełomie XIV i XV wieku. Ten malarz bizantyjski działał w Konstantynopolu, później w Nowogrodzie Wielkim i Moskwie. W momencie przybycia do Rosji był już uznanym mistrzem, autorem dekoracji wielu kościołów w Konstantynopolu i w okolicznych regionach- w Galtii, Chalcedonii, na Krymie-w Kaffie ( dzisiaj Soudak). Niestety żadne z tamtych dzieł się nie zachowało.

Dzięki niemu Ruś poznała nową sztukę bizantyjską ekspresyjną, przepełnioną wolnością twórczą. U niego światło jest aktywne, ożywiające, jest to światło-energia, światło boskie. Zobaczmy wpływ tego światła na ikonie Przemienienia.

Taka interpretacja światła miała związek z ruchem mistycznym hezychazmu ( metoda modlitewnego skupienia)- mnichów z Góry Athos. Malarz- filozof- Teofan miał na Rusi wielu wielbicieli i uczniów.

Zadziwiał współczesnych swoja metodą twórczą: podczas tworzenia dzieł pytał o opinię i rady kogokolwiek, kto akurat przebywał w świątyni, rzadko korzystał z modeli i myślał zawsze, żeby tworzyć dzieła mądre i uczone.

Pracował w wielu miastach. W Nowogrodzie stworzył freski w cerkwi Przemienienia Pańskiego. Pracował też w Moskwie od 1405 roku wspólnie z Andriejem Rublowem i Prochorem z Gorodca przy zdobieniu Kremla i jego świątyń.

Spójrzmy jeszcze na jego rząd stojących świętych modlących się przed Chrystusem Sędzią Najwyższym.

Każda figura ma dwa metry wysokości. Święci u Teofana przepełnieni są majestatem a każda twarz jest zindywidualizowana. U Teofana święci są istotami wyjątkowymi a jednocześnie są dziełami Boga.

Tak więc dzięki Teofanowi Grekowi, który był pisarzem ikon bizantyjskim a potem ruskim możemy przejść do ikonopisów ruskich i ośrodków ikonograficznych tamtego regionu.

Po tragedii upadku Konstantynopola w 1453 roku ruskie malarstwo ikonowe podjęło sztandar ortodoksyjnej sztuki bizantyńskiej, zachowując z niej nie tyle formę, co ducha.

Krótko po przyjęciu chrześcijaństwa ikony, które były forma sztuki sprowadzonej na Ruś z Konstantynopola, szybko stały się integralna częścią rodzimej kultury..

Artystą najbardziej reprezentatywnym dla tej epoki był Dionizy (Dionisij), którego postacie, delikatne i giętkie niczym łodygi egzotycznych roślin, miały prezentować świat idealny, świat modlitwy.


Dzieła Dionisija nie zawierają akcentów dramatycznych: nawet Ukrzyżowanie ze swymi lśniącymi barwami i pięknym rysunkiem nie obrazuje tragedii, ale raczej triumf życia nad śmiercią, ikony malowane przez tego mistrza nie przedstawiają akcji, lecz nastrój medytacji, niekiedy cichego dialogu. Dionizy tworzył w Moskwie, pracował też w monastyrach północnej Rusi.