Święto Polskiej Młodzieży spod Znaku Rodła Wrocław, 9 marca 2025 - XXI ogólnopolska edycja
Działacze narodowi i społeczni, którzy po powstaniach śląskim i wielkopolskim pozostali w granicach Niemiec, postanowili się zorganizować, aby wspólnie oprzeć się wrogiej wobec polskiej mniejszości narodowej polityce niemieckiego rządu. Polacy działali na polu politycznym, społecznym, kulturalnym i gospodarczym.
27 sierpnia1922 roku w Berlinie spotkali się przedstawiciele największych organizacji polskich w Niemczech. Uchwalono projekt statutu organizacji, która przeszła do historii jako Związek Polaków w Niemczech (niem. Bund der Polen in Deutschland) i wybrali tymczasowe władze.
3 grudnia 1922 roku w Berlinie odbyło się pierwsze Walne Zebranie. Delegaci przyjęli statut, wybrali Radę Nadzorczą oraz Zarząd Główny. Tego same dnia zarejestrowano Związek Polaków w Niemczech (ZPwN) z siedzibą w Berlinie.
Związek reprezentował Polaków – obywateli Niemiec i polskie stowarzyszenia wobec władz niemieckich. Dążył i zdobył do dzisiaj ważne pełne prawa mniejszości narodowej dla Polaków i ich obrony we wszystkich dziedzinach życia społecznego.
Związek Polaków w Niemczech podzielony został na pięć dzielnic. Pierwsza obejmowała Śląsk, siedzibą było Opole; druga Berlin, północne i środkowe Niemcy, siedzibą był Berlin; trzecia Westfalię i Nadrenię z siedzibą w Bochum; czwarta Warmię, Mazury, Powiśle z siedzibą w Olsztynie; piąta – od 1923 roku – Pogranicze: Kaszuby, Ziemia Złotowska, siedziba w Złotowie.
Związek posiadał swoich reprezentantów w sejmie pruskim, sejmikach krajowych i radach miejskich. Dbał o interesy polskiej społeczności na różnych szczeblach niemieckich władz i samorządach. Patronował działającym na terenie Niemiec polskim organizacjom społecznym, gospodarczym i oświatowo-kulturalnym, m.in.: Zjednoczeniu Zawodowemu Polskiemu; Związkowi Polskich Towarzystw Szkolnych; Związkowi Spółdzielni Polskich w Niemczech; Związkowi Akademików Polskich w Niemczech czy Związkowi Harcerstwa Polskiego w Niemczech.
Od 1 lipca 1924 roku ukazywał się „Biuletyn”, przemianowany 1 kwietnia 1925 roku na „Polak w Niemczech”. Ukazywały się także gazety o zasięgu regionalnym, odpowiadające organizacyjnym dzielnicom Związku: Nowiny Codzienne (Śląsk); Dziennik Berliński; Naród (Westfalia, Nadrenia); Gazeta Olsztyńska; Głos Pogranicza i Kaszub. W 1930 roku ZPwN liczył 45 tyś. członków.
W 1932 roku, na 10. lecie Związku Polaków w Niemczech, jako symbol Związku przyjęto znak „Rodło” – po I wojnie światowej polskie organizacje w Niemczech nie miały prawa używać symboli państwa polskiego. Rodło, przedstawia na czerwonym tle biały graficzny bieg rzeki Wisły, z zaznaczonym Krakowem. Projekt graficzny przygotowała Janina Kłopocka (ur. 18 sierpnia 1904 r. w Koźminie - zm. 2 lutego 1982 r. w Warszawie), artystka plastyk, działaczka ZPwN. Nazwę „Rodło” wymyślił Edmund Osmańczyk (ur. 10 sierpnia 1913 r. w Jagielnie – zm. 4 października 1989 r. w Warszawie), polski publicysta, politolog i polityk, działacz mniejszości polskiej w Niemczech.
Według relacji E. Osmańczyka nazwa „Rodło” powstała z połączenia dwóch wyrazów: rod-nica i god-ło. Widoczny jest związek wyrazu rodnica z wyrazami: ród, rodnia - daw. pokolenie; rodnik - daw. rodowód, rodzina. Nazwa „Rodło” miała z jednej strony podkreślać, że znak nie ma charakteru godła, z drugiej – wskazywać na polskie pochodzenie i szczególny związek Polaków w Niemczech z ojczyzną.
Poza „Rodłem”, nieoficjalnym symbolem polskiej mniejszości w Niemczech był stylizowany artystycznie „liść lipowy”, który w latach 1924-1939 był elementem znaku młodzieży polskiej w Niemczech.
Wskutek masowego poparcia dla nazistów i kryzysie gabinetowym, niemiecki prezydent Paul von Hindenburg wyznaczył Hitlera na stanowisko kanclerza Niemiec 30 stycznia 1933 roku. Objęcie tego stanowiska przez Hitlera utorowało drogę dla nazistowskiej dyktatury, po śmierci prezydenta Paula von Hindenburga (ur. 2 października 1847 r. w Poznaniu - zm. 2 sierpnia 1934 r. w Neudeck).
Rządy Hitlera spowodowały pogorszenie się sytuacji Polaków w Niemczech. Zwłaszcza po 1936 roku władze niemieckie nasiliły szykany wobec ludności polskiej, szczególnie zamieszkującej rdzenne polskie obszary, które po odzyskaniu przez Rzeczpospolitą niepodległości nie znalazły się w jej granicach. Główne uderzenie zostało skierowane w polskie organizacje, w pierwszej kolejności szkoły. Rodziców dzieci – uczniów polskich szkół pozbawiono dodatków socjalnych dla rodzin. Hitlerowcy podjęli walkę z polską kulturą. Utrudniano wydawanie polskich czasopism i książek. Wydano zakaz druku niektórych dzieł polskiej literatury.
W tych najtrudniejszych dla mniejszości polskiej czasach, jej przedstawiciele zebrali się w niedzielę 6 marca 1938 roku w Berlinie na I Kongresie Polaków w Niemczech. Kongres w Berlinie był „wielkim dniem polskości”. Była to największa manifestacja jedności narodowej Polaków w Niemczech, w której uczestniczyło ponad 5 000 osób - przedstawicieli Polonii zamieszkujących na terenie Trzeciej Rzeszy i nie tylko.
Do Berlina podążali Polacy ze Śląska Opolskiego, z Babimojskiego, Kaszub, Warmii, Ziemi Malborskiej, Mazur, Ziem Połabskich, Westfalii i Nadrenii. Przybyli także delegaci polskich organizacji we Francji, Czechosłowacji, USA, Rumunii i innych krajów oraz przedstawiciele mniejszości narodowych w Niemczech, w tym kilkunastoosobowa delegacja Polaków mieszkających w Breslau (dzisiaj Wrocław). Nie dla wszystkich przybyłych starczyło miejsca w gmachu Theater des Volkes (Teatr Ludu) – największego teatru w Berlinie w okresie Trzeciej Rzeszy, gdzie odbywał się I Kongres Polaków w Niemczech.
Celem kongresu było przypomnienie światu i władzom niemieckim, że w III Rzeszy żyje aktywna, świadoma swego miejsca na ziemi i swej narodowości, w tym również autochtoniczna ludność polska.
Najbardziej doniosłym momentem było zakończenie części oficjalnej kongresu, kiedy głos zabrał doktor Jan Kaczmarek (ur. 1 sierpnia 1895 r. w Bochum – zm. 21 lipca 1977 r. w Waszyngtonie), sekretarz generalny Związku Polaków w Niemczech, który szczególną uwagę poświęcił położeniu Polaków w Niemczech i walce o poszanowanie praw mniejszości polskiej. Jego przemówienie przerywano wielokrotnie brawami.
Kończąc wystąpienie powiedział: „W dzień 6 maja1938 roku my, synowie narodu polskiego, wierni synowie spod znaku Rodła, zebrani na Wielkim Kongresie Polaków w Niemczech, ogłaszamy uroczyście pięć prawd Polaków:
Prawda pierwsza: Jesteśmy Polakami.
Prawda druga: Wiara ojców naszych jest wiarą naszych dzieci.
Prawda trzecia: Polak Polakowi bratem.
Prawda czwarta: Co dzień Polak narodowi służy.
Prawda piąta: Polska jest matką naszą, nie wolno mówić o matce źle”.
Doktor Jan Kaczmarek podkreślił, że: „Prawdy nasze nie z rozumu mędrców wielkich się wywodzą, ale z najprostszych serc Ludu Polskiego wydobyte są. I dziś stąd, z Kongresu Polaków w Niemczech prawdy te do wszystkich serc polskich w świecie posyłam” (powyższe cytaty pochodzą z archiwalnego, oryginalnego nagrania, odtworzonego podczas wrocławskiej uroczystości w dniu 9 marca 2025 r.).
„Prawdy” nie były abstrakcyjnym programem, lecz wyrazem przekonań, jakie żywiła większość Polaków zamieszkałych w Rzeszy. Kongres odbił się szerokim echem w prasie polskiej krajowej i niemieckiej.
Wybuch II wojny światowej doprowadził do likwidacji Związku Polaków w Niemczech, a działacze związku zapłacili bardzo wysoką cenę za swoje zaangażowanie, część rozstrzelano, około cztery tysiące trafiło do obozów koncentracyjnych. Głównie w Sachsenchasen, Dachau i Buchenwald. Zdecydowana większość nie przeżyła, zginęła przez zamęczenie lub została zamordowana.
7 września 1939 roku w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Rzeszy zwołano naradę poświęconą sytuacji polskich organizacji, z udziałem trzech przedstawicieli ZPwN. Podczas spotkania polskim działaczom zakomunikowano, że działalność Związku oraz instytucji, banków, szkół i stowarzyszeń mniejszości polskiej, stowarzyszeń gospodarczych, polskiej prasy i drukarni ulega zawieszeniu. Uczniów szkół polskich przeniesiono do szkół niemieckich. W sprawie dalszego istnienia polskich organizacji i stowarzyszeń miały zapaść odrębne decyzje.
27 lutego 1940 roku wydane zostało rozporządzenie Rady Ministerialnej ds. Obrony Rzeszy o zakazie działalności organizacji polskiej mniejszości w Niemczech, nazywane niekiedy „dekretem Göringa”. Podpisane, przez: premiera Prus Hermanna Göringa”, ministra spraw wewnętrznych Wilhelma Fricka oraz ministra szefa Kancelarii Rzeszy Hansa Lammersa, rozporządzenie wprowadzało zakaz działalności organizacji polskiej mniejszości w Niemczech. Istniejące organizacje zostały rozwiązane, a nowe nie mogły być tworzone. Majątek polskich organizacji, został przejęty przez władze. Ponadto, 4 kwietnia 1940 roku zapadła decyzja o konfiskacie prywatnego majątku działaczy polskich, którzy przed wybuchem wojny zbiegli do Polski oraz tych, którzy zostali osadzeni w obozach.
W 1945 roku Związek Polaków w Niemczech wznowił działalność w zachodnich strefach okupacyjnych Niemiec. 7 września 1951 roku ZPwN został ponownie zarejestrowany jako kontynuator przedwojennego Związku Polaków w Niemczech z siedzibą we Frankfurcie nad Menem. Od 1956 roku siedzibą ZPwN jest Dom Polski w Bochum.
Nie uznanie przez ZPwN władz komunistycznych w Polsce doprowadziło do rozłamu, wskutek którego powstał Związek Polaków w Republice Federalnej Niemiec „Zgoda”, utrzymujący intensywne stosunki z władzami PRL.
W latach 80-tych ZPwN czynnie wspierał społeczeństwo w Polsce organizując zbiórki żywności, odzieży i funduszy dla społeczeństwa polskiego oraz „Solidarności”.
„Pięć Prawd Polaków” wiernych synów narodu polskiego spod znaku Rodła, które stały się swojego rodzaju drogowskazem Polaków, stanowiącym podstawę ideową działalności Związku Polaków w Niemczech, są dalej aktualne dla zachowania narodowej tożsamości. Dzisiaj, przypominane z Wrocławia, współczesnej stolicy spod Znaku Rodło w XXI wieku, wszystkim Polakom nad Wisłą, Odrą oraz Polonii obecnej na całym świecie, niech będą również odpowiednim kierunkowskazem i antidotum dla Narodu Polskiego, podzielonego wskutek wielu wydarzeń ostatnich lat w polityce krajowej.
W niedzielę, 9 marca 2025 roku, na wrocławskim Ostrowie Tumskim przy kościele św. Marcina odbyła się uroczystość upamiętniająca 87. rocznicę ogłoszenia Pięciu Prawd Polaków spod Znaku Rodło, podczas I Kongresu Polaków w Niemczech 6 marca 1938 roku. Była to już XXI ogólnopolska edycja Święta Polskiej Młodzieży spod Znaku Rodła.
O godzinie 8:30. uroczystość otworzył, Tadeusz Szczyrbak prezes Zarządu Fundacji Rodzina Rodła, który tym razem sprawował też rolę konferansjera i narrator tego wydarzenia patriotycznego.
Serdecznie przywitał uczestników, wymieniając nazwy jednostek organizacyjnych i miasta z których przybyli oraz gorąco podziękował licznie przybyłym klasom mundurowym z Wrocławia, Dolnego Śląska, Wielkopolski i Pomorza , a także pozostałym zaproszonym Gościom i Ministerstwu Obrony Narodowej za patronat honorowy. Ubolewał, że tak mało przybyło zaproszonych Gości, m.in. nie było przedstawicieli z DUW i UM Wrocław oraz innych instytucji wrocławskich, które wiedziały o wydarzeniu.
Na wstępie Tadeusz Szczyrbak, podkreślił, że prawdy te są wciąż aktualne, mądre, uniwersalne, ponadczasowe i bardzo potrzebne dzisiejszym pokoleniom Polaków w Polsce i poza jej granicami. Jednocześnie zaznaczył, że życie pokazuje, że Prawdy Polaków są nadal aktualne i jak mówią uczestnicy wrocławskiej uroczystości, kto wie czy dzisiaj Anno Domini 2025, nie są nawet bardziej potrzebne polskiemu narodowi niż naszym rodakom 87. lat temu.
Poprosił obecne na uroczystości Kurkowe Bractwo Strzeleckie z Nysy o wykonanie salwy okolicznościowej dla uczczenia 87. rocznicy ogłoszenia Prawd Polaków spod Znaku Rodła. Po salwie zebrani zaśpiewali hymn państwowy.
Po hymnie uczniowie, z wrocławskiej Szkoły Podstawowej nr 25 im. Franciszka Juszczaka czytali utwory: Katechizm polskiego dziecka – autor Władysław Bełza i Katechizm małego Polaka spod Znaku Rodła. Później były przemówienia i pokazy.
Tadeusz Szczyrbak, przedstawił tło historyczne mniejszości polskiej w Niemczech w latach 1928-1938 oraz wydarzenia najważniejsze z I Kongresu Polaków w Niemczech, uzupełnione archiwalnym nielegalnym i legalnym nagraniem z obrad Kongresu – o tym jest mowa na wstępie. W dalszej części uroczystości odczytał Zakrzewską modlitwę za sąsiadów oraz Modlitwę za Ojczyznę, ks. Piotra Skargi.
Dr Andrzej Janicki, dyrektor Muzeum Dzieci Polskich – ofiar totalitaryzmu. Przedstawił działalność niemieckiego nazistowskiego obozu dla polskich dzieci w łodzi w latach 1942–1945. Dr Krystyna Krzekotowska, prezes Zarządu Stowarzyszenia Światowego Kongresu Polaków, mówiła o sytuacji Polaków w Niemczech.
Klasa wojskowa uczniów Liceum Służb Mundurowych z Wrocławia-Leśnicy, zaprezentowała elementy musztry paradnej, a Piotr Zabilski, hetman Kurkowego Bractwa Strzeleckiego z Nysy, zaprezentował fechtunek- sztukę władania szablą.
Po sygnale „Hasło Wojska Polskiego”, werblista grał „Tremolo”, a pod tablicą „Pięć Prawd Polaków” umieszczoną na murze kościoła pw. św. Marcina, zebrani wyrazili hołd poprzez tradycyjne złożenie kwiatów i zapalenie zniczy.
87. zniczy pamięci, upamiętniając obchodzoną rocznicę “Prawd Polaków” zapalili uczniowie z klas mundurowych ze Szkoły Technicznej im. Dywizjonu 303 Bydgoskiego Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Chojnicach.
Hołd oddał także płk. w stanie spoczynku Krzysztof Majer, prezes Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego RP we Wrocławiu.
Pierwszą część uroczystości zakończył, salut kawaleryjski wykonany przez pułkownika Włodzimierza Wowa Brodeckiego z Krakowa, który w szyku marszowym poprowadził uczestników do Katedry Wrocławskiej pw. św. Jana Chrzciciela.
Mszy świętej w Katedrze Wrocławskiej przewodniczył i homilię wygłosił ks. prof. dr hab. Sławomir Stasiak, Rektor Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. Ksiądz profesor odwołując się do okresu Wielkiego Postu oraz do czytania liturgicznego dnia, wspomniał też o uroczystości, która zgromadziła wiernych w Katedrze.
Przypomniał trudne czasy Polaków żyjących w Niemczech przed II wojną światową. Zwrócił uwagę na miłość do ojczyzny, pytając też o współczesne wartości Polaków. Wspomniał też o postawach niektórych Polaków, którzy już teraz zapowiadają, że nie będą bronić ojczyzny. Zestawił to z postanowieniami Polaków w Niemczech w latach 30. minionego wieku.
Odnosząc się do Ewangelii i kuszenia Jezusa przez szatana na pustyni przywołał współczesne kuszenie człowieka. Powiedział też, jak go unikać, zwłaszcza w Wielkim Poście.
Msza Święta i wspólna modlitwa były początkiem dużego świętowania na Ostrowie Tumskim z okazji 87. rocznicy ogłoszenia „Pięciu Prawd Polaków” w Berlinie w 1938 roku – XXI ogólnopolskiej edycji Święta Polskiej Młodzież spod Znaku Rodła.
W plenerze - ogrodzie Papieskiego Wydziału Teologicznego był poczęstunek, żurek i przekąski.
Natomiast w auli PWT odbyło się kosztowanie cukierniczego giganta, o wymiarach 120 cm x 200 cm i wadze 80 kg - olbrzymiego tortu z umieszczonym na nim wizerunkiem Rodła i wypisanymi „Prawdami”. Spotkanie zakończyły występy artystyczne młodzieży szkolnej z Wrocławia, Raciborza, Legnicy, Bukowca Górnego, Bożkowa, Siemianowic, Osoliny o charakterze patriotycznym i seria wykładów.
W uroczystości udział wzięli członkowie Fundacji Rodzina Rodła, nauczyciele i uczniowie szkół tzw. mundurowych z Wrocławia i nie tylko, poczty sztandarowe z licznych szkół i stowarzyszeń zaprzyjaźnionych z Fundacja Rodziny Rodła.
Tekst i zdjęcia (fotorelacja) Andrzej Powidzki
Wrocław, 9 marca 2025 r.
Związek reprezentował Polaków – obywateli Niemiec i polskie stowarzyszenia wobec władz niemieckich. Dążył i zdobył do dzisiaj ważne pełne prawa mniejszości narodowej dla Polaków i ich obrony we wszystkich dziedzinach życia społecznego.
Związek Polaków w Niemczech podzielony został na pięć dzielnic. Pierwsza obejmowała Śląsk, siedzibą było Opole; druga Berlin, północne i środkowe Niemcy, siedzibą był Berlin; trzecia Westfalię i Nadrenię z siedzibą w Bochum; czwarta Warmię, Mazury, Powiśle z siedzibą w Olsztynie; piąta – od 1923 roku – Pogranicze: Kaszuby, Ziemia Złotowska, siedziba w Złotowie.
Związek posiadał swoich reprezentantów w sejmie pruskim, sejmikach krajowych i radach miejskich. Dbał o interesy polskiej społeczności na różnych szczeblach niemieckich władz i samorządach. Patronował działającym na terenie Niemiec polskim organizacjom społecznym, gospodarczym i oświatowo-kulturalnym, m.in.: Zjednoczeniu Zawodowemu Polskiemu; Związkowi Polskich Towarzystw Szkolnych; Związkowi Spółdzielni Polskich w Niemczech; Związkowi Akademików Polskich w Niemczech czy Związkowi Harcerstwa Polskiego w Niemczech.
Od 1 lipca 1924 roku ukazywał się „Biuletyn”, przemianowany 1 kwietnia 1925 roku na „Polak w Niemczech”. Ukazywały się także gazety o zasięgu regionalnym, odpowiadające organizacyjnym dzielnicom Związku: Nowiny Codzienne (Śląsk); Dziennik Berliński; Naród (Westfalia, Nadrenia); Gazeta Olsztyńska; Głos Pogranicza i Kaszub. W 1930 roku ZPwN liczył 45 tyś. członków.
W 1932 roku, na 10. lecie Związku Polaków w Niemczech, jako symbol Związku przyjęto znak „Rodło” – po I wojnie światowej polskie organizacje w Niemczech nie miały prawa używać symboli państwa polskiego. Rodło, przedstawia na czerwonym tle biały graficzny bieg rzeki Wisły, z zaznaczonym Krakowem. Projekt graficzny przygotowała Janina Kłopocka (ur. 18 sierpnia 1904 r. w Koźminie - zm. 2 lutego 1982 r. w Warszawie), artystka plastyk, działaczka ZPwN. Nazwę „Rodło” wymyślił Edmund Osmańczyk (ur. 10 sierpnia 1913 r. w Jagielnie – zm. 4 października 1989 r. w Warszawie), polski publicysta, politolog i polityk, działacz mniejszości polskiej w Niemczech.
Według relacji E. Osmańczyka nazwa „Rodło” powstała z połączenia dwóch wyrazów: rod-nica i god-ło. Widoczny jest związek wyrazu rodnica z wyrazami: ród, rodnia - daw. pokolenie; rodnik - daw. rodowód, rodzina. Nazwa „Rodło” miała z jednej strony podkreślać, że znak nie ma charakteru godła, z drugiej – wskazywać na polskie pochodzenie i szczególny związek Polaków w Niemczech z ojczyzną.
Poza „Rodłem”, nieoficjalnym symbolem polskiej mniejszości w Niemczech był stylizowany artystycznie „liść lipowy”, który w latach 1924-1939 był elementem znaku młodzieży polskiej w Niemczech.
Wskutek masowego poparcia dla nazistów i kryzysie gabinetowym, niemiecki prezydent Paul von Hindenburg wyznaczył Hitlera na stanowisko kanclerza Niemiec 30 stycznia 1933 roku. Objęcie tego stanowiska przez Hitlera utorowało drogę dla nazistowskiej dyktatury, po śmierci prezydenta Paula von Hindenburga (ur. 2 października 1847 r. w Poznaniu - zm. 2 sierpnia 1934 r. w Neudeck).
Rządy Hitlera spowodowały pogorszenie się sytuacji Polaków w Niemczech. Zwłaszcza po 1936 roku władze niemieckie nasiliły szykany wobec ludności polskiej, szczególnie zamieszkującej rdzenne polskie obszary, które po odzyskaniu przez Rzeczpospolitą niepodległości nie znalazły się w jej granicach. Główne uderzenie zostało skierowane w polskie organizacje, w pierwszej kolejności szkoły. Rodziców dzieci – uczniów polskich szkół pozbawiono dodatków socjalnych dla rodzin. Hitlerowcy podjęli walkę z polską kulturą. Utrudniano wydawanie polskich czasopism i książek. Wydano zakaz druku niektórych dzieł polskiej literatury.
W tych najtrudniejszych dla mniejszości polskiej czasach, jej przedstawiciele zebrali się w niedzielę 6 marca 1938 roku w Berlinie na I Kongresie Polaków w Niemczech. Kongres w Berlinie był „wielkim dniem polskości”. Była to największa manifestacja jedności narodowej Polaków w Niemczech, w której uczestniczyło ponad 5 000 osób - przedstawicieli Polonii zamieszkujących na terenie Trzeciej Rzeszy i nie tylko.
Do Berlina podążali Polacy ze Śląska Opolskiego, z Babimojskiego, Kaszub, Warmii, Ziemi Malborskiej, Mazur, Ziem Połabskich, Westfalii i Nadrenii. Przybyli także delegaci polskich organizacji we Francji, Czechosłowacji, USA, Rumunii i innych krajów oraz przedstawiciele mniejszości narodowych w Niemczech, w tym kilkunastoosobowa delegacja Polaków mieszkających w Breslau (dzisiaj Wrocław). Nie dla wszystkich przybyłych starczyło miejsca w gmachu Theater des Volkes (Teatr Ludu) – największego teatru w Berlinie w okresie Trzeciej Rzeszy, gdzie odbywał się I Kongres Polaków w Niemczech.
Celem kongresu było przypomnienie światu i władzom niemieckim, że w III Rzeszy żyje aktywna, świadoma swego miejsca na ziemi i swej narodowości, w tym również autochtoniczna ludność polska.
Najbardziej doniosłym momentem było zakończenie części oficjalnej kongresu, kiedy głos zabrał doktor Jan Kaczmarek (ur. 1 sierpnia 1895 r. w Bochum – zm. 21 lipca 1977 r. w Waszyngtonie), sekretarz generalny Związku Polaków w Niemczech, który szczególną uwagę poświęcił położeniu Polaków w Niemczech i walce o poszanowanie praw mniejszości polskiej. Jego przemówienie przerywano wielokrotnie brawami.
Kończąc wystąpienie powiedział: „W dzień 6 maja1938 roku my, synowie narodu polskiego, wierni synowie spod znaku Rodła, zebrani na Wielkim Kongresie Polaków w Niemczech, ogłaszamy uroczyście pięć prawd Polaków:
Prawda pierwsza: Jesteśmy Polakami.
Prawda druga: Wiara ojców naszych jest wiarą naszych dzieci.
Prawda trzecia: Polak Polakowi bratem.
Prawda czwarta: Co dzień Polak narodowi służy.
Prawda piąta: Polska jest matką naszą, nie wolno mówić o matce źle”.
Doktor Jan Kaczmarek podkreślił, że: „Prawdy nasze nie z rozumu mędrców wielkich się wywodzą, ale z najprostszych serc Ludu Polskiego wydobyte są. I dziś stąd, z Kongresu Polaków w Niemczech prawdy te do wszystkich serc polskich w świecie posyłam” (powyższe cytaty pochodzą z archiwalnego, oryginalnego nagrania, odtworzonego podczas wrocławskiej uroczystości w dniu 9 marca 2025 r.).
„Prawdy” nie były abstrakcyjnym programem, lecz wyrazem przekonań, jakie żywiła większość Polaków zamieszkałych w Rzeszy. Kongres odbił się szerokim echem w prasie polskiej krajowej i niemieckiej.
Wybuch II wojny światowej doprowadził do likwidacji Związku Polaków w Niemczech, a działacze związku zapłacili bardzo wysoką cenę za swoje zaangażowanie, część rozstrzelano, około cztery tysiące trafiło do obozów koncentracyjnych. Głównie w Sachsenchasen, Dachau i Buchenwald. Zdecydowana większość nie przeżyła, zginęła przez zamęczenie lub została zamordowana.
7 września 1939 roku w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Rzeszy zwołano naradę poświęconą sytuacji polskich organizacji, z udziałem trzech przedstawicieli ZPwN. Podczas spotkania polskim działaczom zakomunikowano, że działalność Związku oraz instytucji, banków, szkół i stowarzyszeń mniejszości polskiej, stowarzyszeń gospodarczych, polskiej prasy i drukarni ulega zawieszeniu. Uczniów szkół polskich przeniesiono do szkół niemieckich. W sprawie dalszego istnienia polskich organizacji i stowarzyszeń miały zapaść odrębne decyzje.
27 lutego 1940 roku wydane zostało rozporządzenie Rady Ministerialnej ds. Obrony Rzeszy o zakazie działalności organizacji polskiej mniejszości w Niemczech, nazywane niekiedy „dekretem Göringa”. Podpisane, przez: premiera Prus Hermanna Göringa”, ministra spraw wewnętrznych Wilhelma Fricka oraz ministra szefa Kancelarii Rzeszy Hansa Lammersa, rozporządzenie wprowadzało zakaz działalności organizacji polskiej mniejszości w Niemczech. Istniejące organizacje zostały rozwiązane, a nowe nie mogły być tworzone. Majątek polskich organizacji, został przejęty przez władze. Ponadto, 4 kwietnia 1940 roku zapadła decyzja o konfiskacie prywatnego majątku działaczy polskich, którzy przed wybuchem wojny zbiegli do Polski oraz tych, którzy zostali osadzeni w obozach.
W 1945 roku Związek Polaków w Niemczech wznowił działalność w zachodnich strefach okupacyjnych Niemiec. 7 września 1951 roku ZPwN został ponownie zarejestrowany jako kontynuator przedwojennego Związku Polaków w Niemczech z siedzibą we Frankfurcie nad Menem. Od 1956 roku siedzibą ZPwN jest Dom Polski w Bochum.
Nie uznanie przez ZPwN władz komunistycznych w Polsce doprowadziło do rozłamu, wskutek którego powstał Związek Polaków w Republice Federalnej Niemiec „Zgoda”, utrzymujący intensywne stosunki z władzami PRL.
W latach 80-tych ZPwN czynnie wspierał społeczeństwo w Polsce organizując zbiórki żywności, odzieży i funduszy dla społeczeństwa polskiego oraz „Solidarności”.
„Pięć Prawd Polaków” wiernych synów narodu polskiego spod znaku Rodła, które stały się swojego rodzaju drogowskazem Polaków, stanowiącym podstawę ideową działalności Związku Polaków w Niemczech, są dalej aktualne dla zachowania narodowej tożsamości. Dzisiaj, przypominane z Wrocławia, współczesnej stolicy spod Znaku Rodło w XXI wieku, wszystkim Polakom nad Wisłą, Odrą oraz Polonii obecnej na całym świecie, niech będą również odpowiednim kierunkowskazem i antidotum dla Narodu Polskiego, podzielonego wskutek wielu wydarzeń ostatnich lat w polityce krajowej.
W niedzielę, 9 marca 2025 roku, na wrocławskim Ostrowie Tumskim przy kościele św. Marcina odbyła się uroczystość upamiętniająca 87. rocznicę ogłoszenia Pięciu Prawd Polaków spod Znaku Rodło, podczas I Kongresu Polaków w Niemczech 6 marca 1938 roku. Była to już XXI ogólnopolska edycja Święta Polskiej Młodzieży spod Znaku Rodła.
O godzinie 8:30. uroczystość otworzył, Tadeusz Szczyrbak prezes Zarządu Fundacji Rodzina Rodła, który tym razem sprawował też rolę konferansjera i narrator tego wydarzenia patriotycznego.
Serdecznie przywitał uczestników, wymieniając nazwy jednostek organizacyjnych i miasta z których przybyli oraz gorąco podziękował licznie przybyłym klasom mundurowym z Wrocławia, Dolnego Śląska, Wielkopolski i Pomorza , a także pozostałym zaproszonym Gościom i Ministerstwu Obrony Narodowej za patronat honorowy. Ubolewał, że tak mało przybyło zaproszonych Gości, m.in. nie było przedstawicieli z DUW i UM Wrocław oraz innych instytucji wrocławskich, które wiedziały o wydarzeniu.
Na wstępie Tadeusz Szczyrbak, podkreślił, że prawdy te są wciąż aktualne, mądre, uniwersalne, ponadczasowe i bardzo potrzebne dzisiejszym pokoleniom Polaków w Polsce i poza jej granicami. Jednocześnie zaznaczył, że życie pokazuje, że Prawdy Polaków są nadal aktualne i jak mówią uczestnicy wrocławskiej uroczystości, kto wie czy dzisiaj Anno Domini 2025, nie są nawet bardziej potrzebne polskiemu narodowi niż naszym rodakom 87. lat temu.
Poprosił obecne na uroczystości Kurkowe Bractwo Strzeleckie z Nysy o wykonanie salwy okolicznościowej dla uczczenia 87. rocznicy ogłoszenia Prawd Polaków spod Znaku Rodła. Po salwie zebrani zaśpiewali hymn państwowy.
Po hymnie uczniowie, z wrocławskiej Szkoły Podstawowej nr 25 im. Franciszka Juszczaka czytali utwory: Katechizm polskiego dziecka – autor Władysław Bełza i Katechizm małego Polaka spod Znaku Rodła. Później były przemówienia i pokazy.
Tadeusz Szczyrbak, przedstawił tło historyczne mniejszości polskiej w Niemczech w latach 1928-1938 oraz wydarzenia najważniejsze z I Kongresu Polaków w Niemczech, uzupełnione archiwalnym nielegalnym i legalnym nagraniem z obrad Kongresu – o tym jest mowa na wstępie. W dalszej części uroczystości odczytał Zakrzewską modlitwę za sąsiadów oraz Modlitwę za Ojczyznę, ks. Piotra Skargi.
Dr Andrzej Janicki, dyrektor Muzeum Dzieci Polskich – ofiar totalitaryzmu. Przedstawił działalność niemieckiego nazistowskiego obozu dla polskich dzieci w łodzi w latach 1942–1945. Dr Krystyna Krzekotowska, prezes Zarządu Stowarzyszenia Światowego Kongresu Polaków, mówiła o sytuacji Polaków w Niemczech.
Klasa wojskowa uczniów Liceum Służb Mundurowych z Wrocławia-Leśnicy, zaprezentowała elementy musztry paradnej, a Piotr Zabilski, hetman Kurkowego Bractwa Strzeleckiego z Nysy, zaprezentował fechtunek- sztukę władania szablą.
Po sygnale „Hasło Wojska Polskiego”, werblista grał „Tremolo”, a pod tablicą „Pięć Prawd Polaków” umieszczoną na murze kościoła pw. św. Marcina, zebrani wyrazili hołd poprzez tradycyjne złożenie kwiatów i zapalenie zniczy.
87. zniczy pamięci, upamiętniając obchodzoną rocznicę “Prawd Polaków” zapalili uczniowie z klas mundurowych ze Szkoły Technicznej im. Dywizjonu 303 Bydgoskiego Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Chojnicach.
Hołd oddał także płk. w stanie spoczynku Krzysztof Majer, prezes Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego RP we Wrocławiu.
Pierwszą część uroczystości zakończył, salut kawaleryjski wykonany przez pułkownika Włodzimierza Wowa Brodeckiego z Krakowa, który w szyku marszowym poprowadził uczestników do Katedry Wrocławskiej pw. św. Jana Chrzciciela.
Mszy świętej w Katedrze Wrocławskiej przewodniczył i homilię wygłosił ks. prof. dr hab. Sławomir Stasiak, Rektor Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. Ksiądz profesor odwołując się do okresu Wielkiego Postu oraz do czytania liturgicznego dnia, wspomniał też o uroczystości, która zgromadziła wiernych w Katedrze.
Przypomniał trudne czasy Polaków żyjących w Niemczech przed II wojną światową. Zwrócił uwagę na miłość do ojczyzny, pytając też o współczesne wartości Polaków. Wspomniał też o postawach niektórych Polaków, którzy już teraz zapowiadają, że nie będą bronić ojczyzny. Zestawił to z postanowieniami Polaków w Niemczech w latach 30. minionego wieku.
Odnosząc się do Ewangelii i kuszenia Jezusa przez szatana na pustyni przywołał współczesne kuszenie człowieka. Powiedział też, jak go unikać, zwłaszcza w Wielkim Poście.
Msza Święta i wspólna modlitwa były początkiem dużego świętowania na Ostrowie Tumskim z okazji 87. rocznicy ogłoszenia „Pięciu Prawd Polaków” w Berlinie w 1938 roku – XXI ogólnopolskiej edycji Święta Polskiej Młodzież spod Znaku Rodła.
W plenerze - ogrodzie Papieskiego Wydziału Teologicznego był poczęstunek, żurek i przekąski.
Natomiast w auli PWT odbyło się kosztowanie cukierniczego giganta, o wymiarach 120 cm x 200 cm i wadze 80 kg - olbrzymiego tortu z umieszczonym na nim wizerunkiem Rodła i wypisanymi „Prawdami”. Spotkanie zakończyły występy artystyczne młodzieży szkolnej z Wrocławia, Raciborza, Legnicy, Bukowca Górnego, Bożkowa, Siemianowic, Osoliny o charakterze patriotycznym i seria wykładów.
W uroczystości udział wzięli członkowie Fundacji Rodzina Rodła, nauczyciele i uczniowie szkół tzw. mundurowych z Wrocławia i nie tylko, poczty sztandarowe z licznych szkół i stowarzyszeń zaprzyjaźnionych z Fundacja Rodziny Rodła.
Tekst i zdjęcia (fotorelacja) Andrzej Powidzki
Wrocław, 9 marca 2025 r.
Artykuł przeczytano 196 razy