W trakcie działań na cmentarzach dokonaliśmy kolejnych renowacji pomników i nagrobków, dzięki którym uzyskaliśmy nowe informacje związane z pochówkami, co pozwala na poszerzenie wykazu nazwisk osób spoczywających na tych cmentarzach.

W Starym Siole prowadzimy od wielu lat prace polegające na wydobywaniu z ziemi i zarośli elementów pomnikowych, które zostały tam zwiezione z likwidowanego starego cmentarza i ustawianiu ich, po oczyszczeniu, w utworzonym tam lapidarium.


Fot. 3 Lapidarium w Starym Siole – stan na początku działań 2024 r.

Obecny etap pozwolił na dodanie w lapidarium kolejnych krzyży kamiennych, które osadziliśmy w ustawionych tam wcześniej pomnikach, wzbogacenie zbioru pomników o kolejne duże elementy, a także odszyfrowanie i odmalowanie dalszych napisów pomnikowych.


Fot. 4 Czyszczenie wydobytych z ziemi i chwastów elementów przed ustawieniem w lapidarium


Fot. 5 Dodane do lapidarium krzyże


Fot. 6 Mozolne uzupełnianie napisów w lapidarium

Na cmentarzu tym, dzięki specjalistycznej pracy, będącej w składzie wolontariuszy pani konserwator zabytków, została dokonana fachowa naprawa kilkunastu pomników i elementów kamiennych.

Pani konserwator uzupełniła ubytki na czołowych ścianach elementów pomnikowych i odtworzyła w tych miejscach brakujące (uszkodzone) napisy, co pozwoliło przywrócić pełne brzmienie inskrypcji.


Fot. 7 Konserwatorskie uzupełnianie ubytków i odtwarzanie napisów na pomniku Franciszki Michalewskiej


Fot. 8 Na pomniku przywrócona pełna inskrypcja


Fot. 9 Wypełnianie ubytków przy pomniku w lapidarium


Fot. 10 Impregnacja oczyszczonego fragmentu pomnika przed ustawieniem w lapidarium


Fot. 11 Krzyż na mogile Kazimierza („Kazimirza”) Krupickiego z ubytkiem napisu


Fot. 12 Ubytek wypełniony i odtworzony pełny napis

Elementy te, po naniesieniu odpowiednich farb, zostały zakonserwowane środkiem hydrofobowym.
Stojący w ziemi, bardzo stary krzyż z piaskowca, z częściowo widocznymi napisami, doznał uszkodzeń polegających na odwarstwianiu się powierzchni czołowej i powstaniu pod pierwszą warstwą wielu pustych przestrzeni.


Fot. 13 Stary, rozwarstwiający się krzyż z piaskowca

W przestrzeniach tych zaczęła się gromadzić, nanoszona przez wiatr ziemia, co z kolei tworzyło schronienie dla wszelkiego robactwa ziemnego. Praca „naszej” pani konserwator spowodowała oczyszczenie i zasklepienie tych szczelin „kitem” konserwatorskim, co po zaimpregnowaniu całej powierzchni substancją hydrofobową, mamy nadzieję, ochroni krzyż przed całkowitym zniszczeniem i zabezpieczy go na kolejne lata przed siłami natury.


Fot. 14 Ratowanie krzyża


Fot. 15 Stary krzyż częściowo „zakitowany” – „Mistrz i Jego Dzieło”

Udało się na nim odszyfrować i odmalować część inskrypcji, choć nie pozwoliło to na odgadnięcie w jakiej (czyjej?) intencji go postawiono.


Fot. 16 Odszyfrowany na krzyżu napis..


Fot. 17 … i widok z drugiej strony – niestety tu dużo znaków zapytania

Obszary cmentarza, które były zarośnięte wysokimi chwastami, zostały w większości oczyszczone i uporządkowane.


Fot. 18 Jeden z zarośniętych obszarów cmentarza w Starym Siole

Fot. 19 Obszar już częściowo oczyszczony


Fot. 20 Wycinka chwastów i ich uprzątanie dobiega końca

W roku 2023, podczas prac w Starym Siole, wyjęliśmy z metalowej kasetki na krzyżu, z mogiły Julii Romańczyk, mocno zabrudzoną i zaśniedziałą tabliczkę dotyczącą pochówku. Tabliczkę tą zabraliśmy do kraju, gdzie pani konserwator fachowo ją odnowiła i zakonserwowała.


Fot. 21 Krzyż na mogile Julii Romańczyk – tabliczka wyjęta z kasety i odnowiona w Polsce

Podczas tegorocznego pobytu tabliczka została osadzona ponownie w pierwotne miejsce, informując o pochowanej pod krzyżem osobie.


Fot. 22 Tabliczka po konserwacji wróciła na właściwe miejsce


Fot. 23 Widok krzyża z tabliczką „w całości”

KONIEC CZĘŚCI 1 z 3

Część 2 z 3 znajdziecie Państwo pod niniejszym linkiem.